Toekomst van de zorg of zorg van de toekomst?
De centrale belofte van ambient intelligence is gezondheidszorg waarin de wensen en behoeften van de patiënt centraal staan. Het gaat hierin om computers kleiner dan een postzegel die de patiënt zelfstandig zijn eigen gezondheid laat beheren, zonder dokter of ziekenhuis. De computer weet waar de patiënt is, hoe het met hem gaat en grijpt in als dat nodig is, bijvoorbeeld door een waarschuwingssignaal als een bejaard persoon valt. Maar dergelijke slimme zorgtechnologie biedt niet alleen voordelen.
Dit blijkt uit het onderzoek Ambient Intelligence, uitgevoerd door het Telematica Instituut in opdracht van het Rathenau Instituut. Voor de studie zijn interviews gehouden met de belangrijkste partijen uit de zorg, zoals zorgverleners, het ministerie van VWS en de industrie. De komende jaren worden ‘slimme omgevingen’ ontwikkeld om de gezondheid van individuen te meten en te beheren. Computers en sensoren meten de lichaamsfuncties, zoals bloeddruk, spierspanning, hartritme of suikerspiegel.
De onderzoekers geven vijf mogelijke toekomstscenario’s waarin ook de keerzijden van ambient intelligence aan bod komen. Ze menen dat het niet voldoende is om erop te wijzen dat de ontwikkeling van ambient intelligence aansluit bij trends die al gaande zijn in de zorg. Deze trends kunnen hierdoor namelijk ook versterken. Het is de vraag of dat wenselijk is.
Discussie op scherp
Ambient intelligence zet de discussie over de toekomst van de zorg op scherp. Gezondheidszorg wordt in de deze visie personalized healthcare: zorg die nauwkeurig is afgestemd op een persoon en, waar mogelijk, volledig geautomatiseerd is. Partijen uit het zorgnetwerk van het individu moeten gedetailleerde informatie over zijn of haar gezondheid uitwisselen. Of dat in het belang is van de persoon, is afhankelijk van welke partijen toegang krijgen tot deze privacygevoelige informatie, en van de vraag voor welke doeleinden zij die informatie mogen gebruiken. Deze vraag blijkt nu al een struikelblok voor de invoering van elektronische patiëntendossiers, en dat zal voor de inzet van ambient intelligence niet minder zijn, menen de onderzoekers.
Privacy opofferen
Ook is het de vraag hoeveel zorg we willen overhevelen van instituties naar de woonomgeving van individuen. De onderzoekers vragen zich af of je wel van alle burgers kunt verwachten dat ze met de technologie kunnen omgaan, of een deel van hun privacy opofferen om gezond te blijven.
De onderzoekers stellen dat zorgverleners en industrie de standaardisering van netwerkbeveiliging moeten regelen. Ook moet men protocollen opstellen voor de toegang tot gedetailleerde medische gegevens en de opslag daarvan. Daarnaast is cruciaal dat er een strikt medisch regime wordt ontwikkeld voor intelligente medicatie en dat er richtlijnen komen voor ingrijpen op afstand.
Rol voor de burger
Een belangrijke stem is in de collectieve aanpak weggelegd voor de burger, aldus de onderzoekers. Een overheid gezondheidszorg te veel naar zich toe haalt, riskeert een beleid dat vooral gericht is op efficiëntie om de kosten in toom te houden. Als de overheid echter de verantwoordelijkheid steeds verder naar de burger laat schuiven, levert ze zorg en welzijn over aan de markt, die ze niet kan besturen.
