Willem Zuidema // Isaak wordt weer geofferd (ten have)

Isaak wordt weer geofferd 
 

In Genesis 22 wordt het verhaal verteld van 'Isaaks offer'. Dit verhaal heeft in de joodse traditie talrijke interpretaties gekregen. Het werd en wordt o.a. steeds in verband gebracht met de pogroms uit het joodse verleden, ook met 'Auschwitz', de verzamelnaam van onzegbaar veel leed; een andere aanduiding daarvan is de term 'holocaust'- Het is heel merkwaardig dat dit woord, dat betekent: 'wat geheel verbrand moet worden', consequent door de Latijnse vertaling van de bijbel, de Vulgata, wordt gebruikt om het Hebreeuwse woord voor 'offer' weer te geven.
Zuidema gaat na hoe dit verhaal heeft gediend - en nog kan dienen - als verwerkingsmodel van het onzegbare leed. Hij wijst tevens op de relaties van dit verhaal met het gebeuren op Golgotha. Isaac wordt steeds weer geofferd, tienvoudig, duizendvoudig.
Van Voolen beschrijft hoe in vele midrasjim Isaac sterft, vervolgens uit de dood wordt opgewekt, maar niet gelukkig is met het herkregen leven. Veel slachtoffers, die de holocaust hebben overleefd, kunnen evenmin gelukkig zijn, omdat zij in een rouwproces verwikkeld zijn over hun eigen dood die ze overleefd hebben.
Soetendorp laat zien hoe de joodse ervaring zich heeft uitgedrukt in de midrasjim over Isaacs offer en hoe joodse schrijvers zich daarmee hebben bezig gehouden. Van Maimonides en Nachmanides tot Kafka en Wiesel en hoe zijn vader Rabbijn Dr. Jacob Soetendorp ermee geworsteld heeft. Het offer van Isaak heeft in zijn joodse en christelijke interpretaties de geschiedenis van de joods-christelijke betrekkingen getekend.
Den Heyer beschrijft hoe sommige bijbelteksten zozeer met hun interpretatie samenvallen, dat tekst en uitleg niet meer te scheiden zijn, wat soms catastrofale gevolgen kan hebben. Die teksten zouden na 'Auschwitz' maar niet meer gebruikt moeten worden of totaal opnieuw moeten worden geïnterpreteerd.